Sipòte Nou
Nan yon diskou madi, sekretè jeneral Nasyonzini, António Guterres, te anonse yon plan potansyèl pou sipòte yon “fòs efikas” an Ayiti pandan y ap gang ame ap kontinye tèrorizé popilasyon an.
Guterres t ap pale pandan ouvèti Reyinyon Chèf Gouvènman Kominote Karayib la (CARICOM) nan kapital la, Bridgetown, kote li te mande pou inite pou reyalize pwogrè nan lapè ak sekirite, klima ak devlopman dirab.
“Yon Karayib ini se yon fòs ki pap janm kanpe,” li te di. “Mwen ankouraje nou pou nou kontinye sèvi ak pouvwa sa a pou pouse mond lan delivre sou pwomès li yo.”
Pwoblèm nan paradi Sekretè jeneral lan te note ke “bèlte eksepsyonèl” rejyon an se yon bagay ki renome nan tout mond lan, men li gen pwoblèm nan paradi.
Li te di lidè yo ke “yon vag kriz ap souke pèp ou a ak zile ou yo—san tan pou pran souf anvan pwochen dezas la frape.”
Peyi Karayib yo ap fè fas ak ensekirite, an pati akoz tansyon jeopolitik, ansanm ak enpak sosyo-ekonomik pandemi COVID-19, dèt ak to enterè ki ogmante, ak yon ogmantasyon nan pri lavi.
Solisyon mondyal egziste Sa yo ap fèt “nan mitan yon vag dezas klimatik – ki ap kraze pwogrè devlopman, e ki ap lage twou nan bidjè nasyonal ou yo,” pandan ke peyi yo “rete fèmen deyò anpil enstitisyon entènasyonal—youn nan anpil eritaj kolonyalis jodi a.”
Chèf Nasyonzini a te ensiste ke “remèd pou maladi sa yo se mondyal,” e mond lan dwe delivre sou angajman mondyal ki te fè pou adrese gwo defi kominote entènasyonal la ap fè fas.
Li te site twa zòn kle “kote, ansanm, nou dwe pouse pou pwogrè.”
Lapè an Ayiti Guterres te rele pou inite pou lapè ak sekirite, “sitou pou adrese sitiyasyon terib an Ayiti—kote gang yo ap fè pèp ki nan dezespwa ak kè sote soufri.”
Li te di CARICOM ak Gwoup Moun Eminan li yo te bay yon sipò enpòtan nan sans sa a.
“N ap kontinye travay pou yon pwosesis politik—ki posede ak dirije pa Ayisyen yo—ki retabli enstitisyon demokratik atravè eleksyon,” li te di.
Sekirite ak estabilite Yon Misyon Sipò Sekirite Multinasyonal ki sipòte pa Nasyonzini ap travay sou tè a pou ede Polis Nasyonal Ayiti.
Sekretè jeneral la te di li pral rapòte byento nan Konsèy Sekirite sou sitiyasyon an nan peyi a, enkli pwopozisyon sou wòl Nasyonzini ka jwe pou sipòte estabilite ak sekirite, epi adrese kòz rasin kriz la.
Li gen entansyon prezante yon pwopozisyon menm jan ak sa ki fèt pou Somaly, kote Nasyonzini pran responsablite pou depans estriktirèl ak lojistik nesesè pou mete fòs la an plas. Salè yo peye atravè yon fon konfyans ki deja egziste.
“Si Konsèy Sekirite a aksepte pwopozisyon sa a, nou pral gen kondisyon pou gen yon fòs efikas pou bat gang yo an Ayiti e kreye kondisyon pou demokrasi ka pwospere,” li te di, sa ki fè sal salye.
Opòtinite kriz klimatik la Dezyèm pwen li a – inite sou kriz klimatik la – te mete aksan sou “yon enjis deplorab” pandan peyi Karayib yo “pa t fè anyen” pou kreye li. Anplis de sa, yo “bat tèt ansanm pou angajman mondyal pou limite ogmantasyon tanperati mondyal la a 1.5 degre.”
Guterres te di peyi yo dwe prezante nouvo plan klima nasyonal anvan konferans klimatik Nasyonzini COP30 ki ap fèt pita ane sa a. Plan yo dwe aliyen ak objektif 1.5, ak gwoup peyi endistriyèl G20 yo ap mennen chemen an.
“Sa a se yon chans pou mond lan pran kontrol sou emisyon,” li te di. “E se yon chans pou Karayib la pran avantaj sou pouvwa pwòp, pou eksplwate gwo kapasite renouvlab ou yo, e pou vire do bay enpòte fwe fòs ki koute chè.”
Depi finansman nesesè, li te mete aksan sou bezwen pou gen konfyans ke $1.3 trilyon yo te dakò nan COP anvan an pral mobilize. Peyi devlope yo dwe onore pwomès yo sou finansman adaptasyon epi fè kontribisyon ki gen sans nan nouvo Fon Pèt ak Domaj la.
“Lè Fon an te kreye, angajman yo te ekivalan ak nouvo kontra pou jis yon jwè baseball nan New York,” li te fè kòmantè.
Finansman pou devlopman dirab Pandan sa, Objektif Devlopman Dirab (ODD) yo “sezi nan mank de finansman ki apwopriye, pandan ke sèvis dèt ap absòbe fon, e enstitisyon finansye entènasyonal yo rete anba pouvwa.”
Sekretè jeneral la te di peyi Karayib yo te nan premye liy nan batay pou chanjman, ap dirije solisyon kreyatif ak audasye. Li te di Pakt la pou Avni a, ansanm ak Inisyativ Bridgetown la, make yon pwogrè enpòtan.
Guterres te remèsye lidè Karayib yo pou sipò yo bay Pakt la, ke Etazini Manm Nasyonzini yo te adopte ane pase a.
Reyalizasyon kle yo enkli sipò pou yon Stimilis ODD de $500 milya chak ane ak angajman pou refòme enstitisyon finansye entènasyonal yo pou pèmèt pi gwo patisipasyon peyi yo ki an devlopman.
